04 Eki Covid-19 Nedeniyle Eğitim Kurumlarına Verilen Ücretlerin İadesi Mümkün mü?
Covid-19 ( Corona virüs ), Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkmış ve tüm dünyayı etkisi altına almış bir salgın hastalık olup, Dünya Sağlık Örgütü( WHO) tarafından, 12.03.2020 tarihi itibariyle resmen ‘pandemi’ ilan edilmiştir. Ülkemizde de Corona Virüsle mücadele kapsamında pek çok önlem alınmıştır. Bunların başında da eğitim kurumlarında örgün eğitime ara verilmesi tedbiri gelmektedir. Eğitim kurumlarında örgün eğitime ara verilmesi, beraberinde pek çok soru işaretini de getirmiştir. Veliler, özel okullarda yüz yüze eğitim hizmeti ve diğer tüm yan edimlerin gerektiği gibi verilmemesi gerekçesiyle ödedikleri ücretlerin iadesini talep etmekte, özel okul sahipleriyse bu durumun kendilerini büyük çapta maddi zorluğa sokacağını dile getirmektedir. Bu yazımızda konuyla ilgili soru işaretlerini gidermeye çalışacağız.
VELİLER ÖZEL OKUL ÜCRETLERİNİN İADESİNİ TALEP EDEBİLİR Mİ?
Öncelikle veliler ve özel okul arasında düzenlenmiş sözleşme kapsamında corona virüsün mücbir sebep sayılıp sayılmayacağına bakılmalıdır. Türk Hukuku’nda mücbir sebep kavramı açıkça düzenlenmemiştir. Bu nedenle öğreti ve içtihatlar yol gösterici olacaktır.
“Mücbir sebep, sorumlu veya borçlunun faaliyet ve işletmesi dışında meydana gelen genel bir davranış normunun veya borcun ihlaline mutlak ve kaçınılmaz bir şekilde yol açan, öngörülmesi ve karşı konulması mümkün olmayan olağanüstü bir olaydır (Fikret Eren, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2017,s. 582)
Mücbir sebep; kişilerce alınacak tüm önlemlere rağmen, borcun ifasına engel olan, borçlunun iradesi dışında meydana gelen, önlenemez ve beklenmedik olaydır. Bunlara örnek olarak; sel, deprem, salgın hastalık, savaş ve sair haller verilebilir. Bu minvalde corona virüsünün de pandemi olarak ilan edildiği gözetildiğinde, salgın hastalık olarak önlenemez, borçlunun iradesi dışında, beklenmeyen bir hal olduğuna şüphe yoktur. Corona virüs ile birlikte pek çok sözleşmesel ilişki etkilenmiştir. Burada dikkat edilmesi gereken bir diğer husus ise; corona virüs ile sözleşmede üstlenilen edimin imkansızlaşması, ifa edilememesidir. Şayet arada bir illiyet bağı yoksa, sözleşme ilişkisi ve borcun ifası etkilenmiyorsa, her ne kadar ön görülemez ve beklenmedik bir husus olsa dahi borcun ifası gerekecektir.
Özel okullarda örgün eğitime ara verilmesi halindeyse; covid-19 nedeniyle sözleşmesel ilişkinin etkilendiği ve gereği gibi ifa edilemediği açıktır. Özel okullar ve sözleşmenin tarafı veliler bakımından Covid-19 Mücbir sebeptir. Bu durumda özel okullarda ödenen ücretlerin iadesi için ikili bir ayrım yapılması gerekmektedir.
-
Online olarak eğitime devam eden özel okullar bakımından;
Halihazırda eğitim kurumlarında online eğitime geçilmiş olup, öğrencilerin bu olağan üstü durumda eğitim-öğretim faaliyetine devam edilmeye çalışılmaktadır. Fakat okullarda, öğrenciler yalnızca eğitim öğretim hizmeti değil ; servis, yemek, temizlik gibi hizmetler de almaktadır. Öğrencilerin yıllık peşin olarak ödedikleri ücret de tüm bu hizmetler kapsayacak şekilde belirlenir. Buna göre öğrencilerin yararlanamadığı servis, temizlik, yemek gibi hizmetlerden alınacak ücretler velilere iade edilmelidir. Aksi halde özel okul lehine haksız zenginleşme olacaktır. Bu nedenle corona süresince yapılmayan tüm yemek, servis ücretlerinin iadesi veliler tarafından talep edilebilecektir. Bunun yanı sıra okulun kapalı kaldığı süre boyunca yapmadığı giderler ( personel, temizlik gibi ) okul ücretinin belirlenmesinde etkili olduğu oranda yine iade edilmelidir. Corona virüs nedeniyle bir tarafın haksız olarak kar etmesi, zenginleşmesi mümkün değildir. Aksi, Türk Medeni Kanunu Madde 2 uyarınca dürüstlük kuralına aykırı olacaktır.
Söz konusu olan ise; online derslere devam edilmesi halinde eğitim hizmetine dair ücretin de iade edilip edilemeyeceğidir.
Uzaktan eğitime devam eden ilkokul, orta okul ve liseler bakımından Borçlar Kanunu Madde 137 uyarınca Kısmi İfa İmkansızlığı bulunmaktadır. Buna göre borçlu (özel okul) üstlendiği tüm edimleri gereği gibi ve anlaşıldığı şekilde ifa edememekte, fakat eğitim faaliyetini sürdürmeye çalışmaktadır. Bu noktada daha önce de dediğimiz üzere imkansızlaşan edimler bakımından ( yemek, servis ) ücret iade edilmelidir. Fakat eğitim bakımından ücret iadesi istemek mümkün olmayacaktır. Yine de verilen eğitimle fiziki ortamda verilmesi gereken eğitim kıyaslandığı takdirde somut olaya göre, belli bir indirim istenmesi mümkündür.
-
Ana okulları, özel eğitim kurumları ve diğer uzaktan eğitime geçilemeyen okullar bakımından;
Bu durumda mücbir sebep nedeniyle TBK Madde 136 ifa imkansızlığı maddesi uygulama alanı bulacaktır. Bu durumda borç sona erer. Şayet ücret ödenmediyse, artık ödenmesi istenemeyecek; ödendiyse tüm yan edimlerin ücretleriyle beraber eğitime ara verildiği tarihten bu yana iadesi gerekecektir. Aksi halde özel okul lehine haksız zenginleşmeye sebep olacaktır.
TARAFLAR ARASINDAKİ SÖZLEŞMEDE MÜCBİR SEBEP HALİNDE UYGULANACAK HÜKÜMLER VARSA;
Yukarıda izah edilen durumlar taraflar arası akdedilen sözleşmede özel bir hüküm bulunmaması halleri içindir. Mücbir sebep hallerinde ücretlerin iadesi, indirimi veya mahsubuna dair düzenlenen hükümler varsa, öncelikle sözleşme hükümleri uygulanacaktır. Sözleşmede düzenleyici bir madde bulunmaması halinde, yukarıda da izah ettiğimiz üzere Genel Hükümler uygulanacaktır.
Özel okullar ve veliler arası yapılan sözleşmeler, tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerdendir. Sözleşmeyle taraflar, aralarında uygulanacak hukuku belirler. Fakat sözleşme hükümleri de kanuna ve ahlaka aykırı olamaz. Aksi halde maddenin hükümsüzlüğü söz konusu olur.
Buna göre örneğin; mücbir sebep hallerinde dahi ücret iadesi yapılamayacağına dair bir hüküm konulmuşsa, Türk Borçlar Kanununa, dürüstlük kuralına aykırı olacak ve kesin hükümsüz olacaktır. Fakat örneğin; mücbir sebep halinde verilemeyen hizmete dair ücretin iade edilmeyip, diğer okul dönemine sayılacağına dair bir hüküm var ise, bu durumda veliler mahsubu kabul etmeyip iade isteyemeyecektir. Taraflar arası yapılan sözleşmede mücbir sebep halleriyle ilgili bir madde bulunmamaktaysa, bu takdirde verilmeyen hizmetlere dair ücretlerin iadesini veliler talep edebilecektir.
İADE NASIL VE NEREDEN TALEP EDİLEBİLİR?
Eğitime devam edilemeyen özel okul ücretleri bakımından ve uzaktan eğitim halinde de yan ücretler bakımından yapılacak iade taleplerinin ihtarname yoluyla veya sair yollarla okula ivedilikle yapılmasında yarar olacaktır. Aksi halde ücretin tutarına göre İlçe, İl Tüketici Hakem Heyetlerine veya Tüketici Mahkemelerine başvuru imkanı bulunmaktadır.
- Eren, F.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2017,s. 582
- 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu
No Comments